Un bo amigu mei, Iago Castro, comentaba estis días atrás tó entusiasmau no facebook que na fermosa cidai de Cáceris o habían atendiu en galegu nun restauranti: o camareiru era valverdeiru i en cuantu recoñeceu o acentu galegu du mei amigu le faló en valverdeiru, o que mei amigu interpretó instintivamenti comu galegu asta que o camareiro se identificó.
Ia le dixi a mei amigu que é normal i mui admirabli o orgullu que tenin os falantis dos Tres Lugaris polo sei, polas súas coisas, principalmenti polos seis falaris. Ao longu destis anus he díu coñocendu fillus de valverdeirus ó de lagarteirus que nunca habían estau nos Tres Lugaris pero que falaban deliciosamenti nas falas de seis padris, falas que habían aprendíu mui lonxi, nas casas i nas reuniós familiaris ó veciñais na emigración.
A amiga Mariví, funcionaria xudicial en Bilbau, que nunca estuvu no lugal, sempris me escribiu nun lagarteiru impecabli. O amigu Piris, de Portugaleti, i que nunca estuvu no lugal, tamén sempris me escribiu nun valverdeiru familial dignísimu. Chu Jerónimu da Torri me comentó nunha ocasión que sempris falaba en mañegu coa súa filla emigrá en Australia i que seis netus australianus tamén falaban mañegu. I asina ducias de exemplus. Os naturais dos Tres Lugaris aman a súa maneira de falal i con orgullu la transmitin aos seis fillus i netus, en Valverdi ó en Antofagasta, nas Ellas ó en Mairil, en San Martiñu de Trebellu ó en Ulan Bator. Esa é unha das explicaciós dos motivus de conservación destas falas con tanta vitalidai.
Pero tamén he díu observandu certus destellus de incomprensión e intolerancia por parti dalgunhus estremeñus doitras latitudis cara á fala i os falantis do val do Ellas. Toñu Bellancu, actual alcaldi das Ellas, me comentaba en certa ocasión como cuandu diba a xugal fóra do val o equipu de fútbol "Amigus das Ellas", comu os lagarteirus sempris falan en lagarteiru entre elis, en ocasiós os aficionaus doitrus equipus cacereñus animaban aos seis equipus gritandu: "España, España, España", coisa que ofendía mutu aos xugadoris lagarteirus porque os consideraban estranxeirus por non falal (entre elis) castelán. Istu é un produtu dunha educación anticuá e ignoranti que identifica falal castelán con sel español i non falal castelán con non sel español. E istu sólu o mantenin os que nunca han seiu da súa choza, porque les aseguru que viaxandu polo mundu esta ignorancia ten cura.
Hai máis anus dos que ei quixera, cuandu non había institutu en Valverdi, fui invitau a Foius/Hoyos a falal no institutu, ondi estudiaban os alumnus dos Tres Lugaris, porque algún compañeirus i algún profesol había feitu comentarius "divertíus" sobri a maneira de falal dunhas alumnas lagarteiras entre elas. Lá fui i pontifiqué que as lagarteiras eran unhas privilexiás, porque eran bilingüis. Co lagarteiru tiñan abertu o mundu galegu i portugués (200 millós de falantis en cuatru continentis) i co castelán tiñan abertu o mundo hispánicu (cuasi 400 millós de falantis en dois continentis). Aquelas alumnas lagarteiras, das que se rían ás vecis persoas ignorantis, eran mutu máis competentis i estaban mutu máis preparás pó futuru, pois cá lagarteira valía polo menus por dúas das oitras. Recordu que as dagalas das Ellas seiron da miña charla cheíñas de orgullo. Elas ia o tiñan, ei sólu axudí a reforzalu.
Por isu pensu que é mui necesariu que Extremadura coñoza esta realidai extremeña (i ao mesmo tempu lingüísticamenti tan "galega", si se me permiti), porque non se poi amal o que non se coñoci; ao contrariu: hai quen desprecia i minusvalora o que non coñoci. Por isu mesmu agradezu mutu que esti dixital sierradegata dé cabía i axudi a prestixial estas falas, é un exemplu de cómo toa Extremadura debería estar orgullosa delas.Nos institutus, nas casas de cultura, nos librus de texto, nos programas de TV, reportaxis en meius escritus, na universidai, na Escola Oficial de Idiomas etc., o gobernu extremeñu debería dala a coñocel -sen apriorismus i ben asesorá cientificamenti-, pa orgullo non sólu dos valegus do Ellas senón de tós os extremeñus.