viernes. 29.03.2024

Pau Casals

U venris pasau tuvi a fortuna de que acudiran á presentación dun libru mei en Valverdi unhas sesenta persoas. Pa mí foi un inmensu e íntimu pracer sentirme tan acompañau i recoñocíu. Teñu que dale as gracias a tós us amigus que fideron posibli esti actu nas persoas de Pilar Téllez, Chuchi Lajas, Estela Estévez i Alicia Manso. U actu se realizó integramenti en valverdeiru i en galegu, i digu istu comu cantu á riqueza i á diversidai lingüística desta incomprensiva pel de toiru que habitamus. Ei fidi esi libru pa axudal a que as falas du ríu Ellas, valverdeiru, lagarteiru i mañegu, vivan oitras mil primaveras máis con soidi i vitalidai.

Au remati da presentación i du ricu debati que seguíu, tuvi a oportunidai de conversal máis informal i directamenti con mutus dus asistentis, que me fideron comentarius mui proveitosus i gratificantis. Le recordaba adiel a un amigu, ia de volta en Galicia, dúas frasis daquelas conversas. A primeira foi a que me dixu unha señora das presentis: “Yo no soy valverdeira, soy de fuera y llevo algunos años viviendo aquí. Gracias al valverdeiru he podido entender todo lo que usted ha dicho en gallego”. Quen queira entendel, que entenda.

A segunda foi a dun dagal noviñu que me dixu: “A nosa fala, u valverdeiru, ten que sel válida pa tós us usus da vía moderna, non sólu pa falal de coisas du lugal i de coisas rurais”. Efectivamenti, toa fala é válida a priori pa tó tipu de situacións i actividais. En valegu poemus falal de matemáticas ó de física (a terminoloxía científica é cuasi idéntica en toas as linguas), de relixión ó de literatura angloamericana, de temas du lugal ó de temas de paísis exóticus. U valegu, sea en forma falá valverdeira, lagarteira ó mañega, é tan válidu como cualquer oitra lingua du mundu.

E istu últimu me levó a reflexionar i a pensar en que ei, nas miñas contribuciós nesti dixital, acostumu a falar mutu de temas locais i mui poicu de temas universais. Por isu queru acabal esti artículu falandu dun tema en principiu alleu a esti val i á temática lingüística, pa demostral unha vé máis que en valegu se poi fel ciencia, literatura, periodismu ó u que se queira.

Adiel se celebrorin anus du nacimentu dun dus melloris músicus que ha dau Cataluña i, por supostu, Europa, ia que foi u mellol músicu clásicu du siglu XX. Me refiru au director, compositor i violonchelista Pau Casals i Defilló, nacíu en 1876 en El Vendrell (Tarragona) i mortu no exiliu en Portu Ricu en 1973. A longa vía i a obra de Casals son un exemplu de xenialidai, integridai i compromisu éticu e intelectual cu tempu que le tocó vivil.

A mí me emociona ler a biografía de Casals. Ia desdi 1917 se negó a actual en cualquer país dominau por unha dictadura, i por isu tuvu que exiliarse au remati da Guerra Incivil asentánduse na Cataluña Norte, na localidai de Prades, ondi en 1950 fundó un dus melloris festivais internacionais de música. Casals foi toa a súa vía un bulideiru activista en favor da pá, da democracia i dus dereitus humanus, u que le valeu ser canditatu a premiu Nóbel da Pá en 1958. Compusu pá ONU u sei himnu oficial, o “Himnu da Pá” i en 1971 interviñu na Asemblea Xeral das Naciós Unidas cun discursu en inglés i catalán pindu democracia pa España i Portugal i unha gran autonomía ó independencia pa Cataluña. Cuandu acabó de falal interpretó “El cant dels ocells”, unha canción popular catalana que desdi aquel momentu é universal i representa a pá. Morreu no exiliu en Portu Ricu sen poder volver á súa terra.

Agó que acaba u anu, me queru despil de vós nesti 2013 con esa canción tan fermosa, “El cant dels ocells”, interpretá au violonchelu por Pau Casals.

https://www.youtube.com/watch?v=COR3lMXKAfg&feature=youtube_gdata_player

Mentres a escutais, podeis ler esti poema que le fidu en 1958 u poeta galegu universal Álvaro Cunqueiro au violonchelista catalán. U poema u he adaptau (non traducíu) au valegu mañegu desdi u orixinal galegu:

PAU CASALS EN PRADES

No meiu do doirau retablu

o xigantescu San Peiru se inclina pa dientri

i ei sé o porqué:

porque do cello de Casals seiu

unha frase que se volvei maripoisa

i Peiru le sigui o volu por sabel

en que viña ó roseira de que columna

vai a poisarse.

- O bosqui do retablu en abril floreci

i en otonu eita follas secas.

Co arcu Pau Casals as vai apartandu

as que se poisan nas cordas do sei cello.

Ia ven, u valegu é aptu i válidu pa tó u que soñemus dider. Soñemus, prendas, soñemus i falemus mutu i de tó nesti 2014 que entra pola porta. I que teñamos soidi, sorti i dignidai pa non permitil máis cesiós ni concesiós de niñún tipu.

Pau Casals