Defensa da nosa fala (*)

 As Ellas, (3 de) Agostu de 1992

Amigus tos que estiméis a nosa fala. Us que falamus, semus máis que amigus, y aquí entra Galicia pur a porta grandi que oishi mus honra cun unha grata representación.

Fai dois mesis tuvi a gran aligría de represental a nosa fala ante profesoris de universidai de Vigu y destacá autoridais da Autonomía galega. Vus asiguru que a entenderan muy ben y aplaudiran con entusiasmu. Istu mus indica que a nosa lengua nun é cualquera coisha. Temus mutas radós pa estal ulgulloshus dela:

En primer lugar é a lengua que aprendemus desde piquininus y que hemus falau sempris.

Mus aishúa a aprendel millol oitrus idiomas y hasta a falal millol u castellanu.

Aunque teña menus vocabulariu que oitrus idiomas, é muy clara y cuandu se fala claru sobran mutas palabras.

Sin ela siríamus hasta distintus. Nun é igual idel Sr. Eusebio que ¡Sebio! Tampocu tilníamus esas frasis tan entrañabris que tos coñeceis y nun citu pul nun cansalvus. Está claru que un lagarteiru falandu castellanu será muy cultu pero deisa de sel lagarteiru.

Pur istu, aunque siamus tan humildis cum upa recoñecel que anosa fala nun está pur cima doitras, si sabemus que é unha joya que nun puemus perdel. Nun la vamus a impuñel a naidi, si queremus que quedi escrita pa que nun se mus ulví.

Tampocu mus vamus a avergonzal de falala fora de aquí, en tonu natural, pa que u que mus oiva poya aprendela si quel.

Ei le diría a nosa fala: 

eris nosa y eris fala

que siría de nós sin ti

ondi estaría a nosa gracia.

Piteira, aishin, piringallu,

abicáncanu y escrinu

escagallalsi de risha

y oitras coishas que nun digu.

Se algún le quitas a fala

ya na le pois ofrecel

que serás y cuantu valis

que naidi te quel perdel

Pa acabal sólu unha coisha: u que poya escribil que a escriba.

u que a sepa falal que a fali

y si algún quel aprendela

nós la inshinamus de bardi.

(*) Se non me falla a memoria, esti textu o leu Ambrosiu na Praza Maior das Ellas o 3 de agosto de 1992, na primeira ocasión en que se celebró o Día da Nosa Fala. Recordu alocucións de Severinu i de Domingus Fradis ante unha praza abarrotá de público curiosu i espectanti. Hai algunha gravación en vídeu por ai, non sé quin a poi ter peru existi, porque ei a vi i posteriormente a TVG tomó algunhas imaxis desa gravación pa un programa que emitiu varias vedis entri 1993 i 1994, en “Informes TVG”, unha especie de “Informe Semanal”.

Pa aquela ocasión ei –un humildi profesor interinu da Escola de Maxisterio de Pontevedra con 29 anos- había xestionau ante a Dirección de Política Lingüística da Xunta de Galicia (con Fraga de Presidenti) unha aixúa de 400.000 pesetas pa contratar á cantanti Uxía Senlle co sei grupu Na Lúa, que actuorin na Praza Maior das Ellas o Día da Nosa Fala. Os alcaldes dos Tres Lugaris sufragorin estancia i mantenza de seti persoas, o gobernu galegu pagó a actuación i o desprazamentu. Foi unha noiti máxica i mui emotiva arreor dunha lingua que mos uñía i na que mos recoñocíamus tós. .

Peru hasta esta noiti de recoñocimentu mutuu i irmandai levantó protestas entre algún “perru de hortelanu”. A algún le faltó tempu pa dider no Hoy que ei era un “agente de Fraga Iribarne” i que Fraga en persoa me había dau 4 millóns de pesetas pa que eu dixera que aquilu era galegu. Cos anus he diu empiorandu porque he pasau de ser un sicariu de Fraga a un perigosu nacionalista do Bloqui Galegu (agó gratis total). Aos que lá estuvemus aquela noiti, aínda nos brinca de emoción o corazón cuandu a recordamus. O mundo é mellor con estis detallis pequeninus.

Dr. D. Xosé-Henrique Costas, profesor de Filología Gallego-Portuguesa y Vicerrector de Extensión Universitaria de la Universidad de Vigo