Estis días atrás estuvi polos Tres Lugaris i aproveití pa dil a dal uns paseus polu campu pa enchelme de paisaxi, de devesa i de natureza estremeñas. Nestis paseus tamén aproveití pa visital certus sitius arqueolóxicus que coñocía sólu de referencias librescas. Sabía que nu lugal du Palancal, nu sudeste de Valverdi, ondi a ribeira Trevellana fai límite con Cileirus/Cilleros, existía un campu de enterramentus du Neolíticu du que ia había dau noticia García de Figuerola en 1999. Esti autol falaba de que en tempus hubu pa aquí varius túmulus funerarius, pero tó u mundo me había avisau que as obras feitas alí en varias explotacións agrícolas (tala de enciñerias i plantación nu sei lugal de abruñeirus con vistas á produción de pacharán, movimentus varius de terras pa achanzal algunhas zonas, arau con tractoris i plantau de cereais etc.) habían eliminau tó vestixiu daquel gran campusantu de fai máis de 6.000 anus.
Au mesmu tempu, García de Figuerola detallaba que se había encontrau tamén nesta zona du Palancal un tesoiriñu con pezas da época vetoa (VI a.C. – I d.C.): moedas, colares, pulseiras, aneis… que desapareceran. Isto é normal cuandu non hai información i cuandu as autoridais non velan con entusiasmu polo patrimoniu de tós.
Na miña visita au Palancal, da man dun guía excepcional, unha persoa que de zagal había pastoreau ovellas i becerrus naquelis pagus, encontrí tres zonas arqueolóxicas que me parecen mui importantis i nas que as autoridais deberían ficel prospeccións i levantamentus plantimétricus i documentais: en primeiru lugal apareceu u que debeu sel un dolmen ó enterramentu neolíticu, con a maioría dos ortostatus polo solu i sólu un en pé; a reconstrucción deste domen i a excavación du lugal, así como u levantamentu dunha cerca de protección arreol, son imprescindibles.
En segundu lugal, u mei guía me levó au que el chamaba “U Cemiteriu”, que era un muru circulal esfarrapau de aínda 40 cm. de altura i cunhas dimensións ovais de 20 x 15 m. Poería parecel u restu dunha mallá se non fosi por tres detallis: nu sei interiol aínda quean algúns sillaris de granitu perfectamenti tallaus, numerosus fragmentus de tellas i dalgunhas vasillas, i a crencia popular de que aquilu foi un cemiteriu, reforzá esta crencia por noticias certas i comprobás de que daquel lugal seiran fai vinti anus varius tractoris levandu sepulcrus antropomórficus exentus. De feitu, algúns destes sepulcrus adornan hoxi varius xardíns.
Istu que us naturais du lugal chaman “U Cemiteriu” non está lonxi du que chaman tamén “restus dunha ermita”. A non muta distancia se encontran restus dunha construción cuadrangular, de 8 x 3 m., con parés aínda levantás asta u metru i meiu, ondi a memoria populal sitúa unha ermita. A verdai é que non temus coñocimentus nin maneira de sabel se aquilu foi ó non unha ermita. Us murus están tós esfarrapaus, hai mutas pedras tirás polo solu i é imposibli imaxinal ná. U que máis mos doeu daquela visita foi comprobal que por lá ia habían pasau us furtivus, us amigus dus tesoirus con os seis detectoris de metais ficendu máis buracus absurdus que un xabalí nunha lameira.
Au oitru día fui pa un cercau ao pé du lugal das Ellas, ondi se didi que se fundó a primeira aldea das Ellas 
chamá Élleias nu siglu XIII. A mitoloxía populal sitúa nesti lugal unha aldea desaparecía. Esta crencia se certifica con u descubrimentu en anus anterioris de perpiañus ben labraus, fustis de columnas, tellas i algún sepulcru medieval exentu. Un amigu me dixera que se estaban encontrandu fragmentus de columnas de máis de un metru de longu i que a xenti us aproveitaba pa pés de maceteirus, murus etc. Ademais, se daba a circunstancia de que estis días había unhas excavadoras fendu alí un vieiru pás tubaxis da estación depuradora. I efectivamenti, entri as pedras que levantó a excavadora había fragmentus de tellas i, sobri tó, uns sillares perfectamente tallaus “desenterraus” du meiu das oliveiras.
A miña primeira pregunta é: se é sabíu que esa zona é de “cautela arqueolóxica”, ¿por que non se ha solicitau de Dirección General de Patrimonio da Junta de Extremadura un arqueólogu pa supervisal esas obras? Faría ben u amigu Toñu Bellancu, alcaldi das Ellas, pil esa supervisión, porque non retrasa as obras i poi axudal a rescatal patrimoniu lagarteiru, que é 
patrimoniu de toa a humanidai. Cuatru pedras soltas podin non dicel ná, pero analizás nu emprazamentu ondi as encontraran i relacionandu esti afallamentu con oitrus datus históricus por parti de especialistas, podin dicel mutu. Mutísimu sobri as orixis du lugal das Ellas i us seis primeirus pobradoris. As obras de saneamentu son fundamentais pá xenti, u coñocimentu du nosu pasau é fundamental pú progresu 
material i espiritual. Alcaldis dus tres lugaris, meis amigus, cudei du vosu patrimoniu porque non tendis oitru. U patrimoniu, ben estudiau, ben presentau i ben divulgau, é riqueza, ó sea: traballu i prosperidai pú lugal.
Poñu toas as miñas esperanzas nesi soñu tan lindu que se chama Parque Cultural de Sierra de Gata. Soñu con que con esti motivu se localicin, cataloguin, protexan i divulguin tós us sitius arqueolóxicus da Serra da Gata, i du Val du Ellas en particular. Confíu nu bo ficel, nu sabel, nu entusiasmu i nu traballu de Miguel Ramos i de Adisgata. Será un Parque Cultural espectacula
I
MÁGENES XOSÉ HENRIQUE COSTAS
Pié de foto 1 "Cemiteriu altu-medieval nu Palancal-Valverdi"
Pié de foto 2 "Restus de Élleias-As Ellas. S. XIII"
Pié de foto 3: "Dolmen du Palancal-Valverdi, 6.000-10.000 a.C."
Pié de foto 4: "Restus dunha posibli ermita nu Palancal-Valverdi"
.